Μεταµόσχευση µήτρας: Τι έχουµε πετύχει µέχρι σήµερα

Γράφει ο  Ανδρέας Γ. Τζάκης

Η μήτρα ακολούθησε όλα τα άλλα ενδοκοιλιακά όργανα στις μεταμοσχεύσεις, γιατί δεν είναι ζωτικό όργανο. Έχει ως απαραίτητη προϋπόθεση τη μεγαλύτερη δυνατή ασφάλεια της γυναίκας.

Απόλυτη εγγύηση ασφάλειας δεν είναι ποτέ δυνατή, αλλά η εισαγωγή του ανοσοκατασταλτικού Tacrolimus το 1989, από την ομάδα μας στο Πανεπιστήμιο του Πίτσμπουργκ, και η επιτυχής εφαρμογή του σε μεταμοσχεύσεις των οργάνων, που μέχρι τότε θεωρούνταν "απαγορευμένα", άνοιξε τον δρόμο στις μεταμοσχεύσεις μήτρας.

Συγχρόνως, αποκτήσαμε εμπειρία με τη χρήση του φαρμάκου αυτού σε κυοφορούσες γυναίκες που είχαν υποστεί μεταμόσχευση νεφρού, ήπατος και καρδιάς. Απεδείχθη ότι το Tacrolimus μπορεί να χρησιμοποιηθεί με ασφάλεια κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης.

Υποψήφιες για μεταμόσχευση μήτρας είναι γυναίκες που δεν έχουν μήτρα, είτε έπειτα από υστερεκτομή είτε επειδή έχουν γεννηθεί χωρίς μήτρα, συμβαίνει σε 3%-5% των θηλέων (σύνδρομο ΜΡΚΗ).

Άλλες λύσεις για τη δημιουργία οικογένειας σε αυτές τις περιπτώσεις είναι η υιοθεσία και η παρένθετη κύηση. Σε πολλές περιπτώσεις, οι λύσεις αυτές δεν είναι δυνατές για λόγους νομικούς, θρησκευτικούς, οικονομικούς ή συναισθηματικούς. Τότε η μεταμόσχευση μήτρας μπορεί να είναι ανεκτίμητη για τη δημιουργία οικογένειας.

Με αυτές τις σκέψεις, αρχίσαμε με την ομάδα μου στο Mαϊάμι (Τάκης Τρυφωνόπουλος, Tom De Faria και Akin Tekin) μεταμοσχεύσεις της μήτρας το 2000 και αργότερα, το 2010, συνεργαστήκαμε με τη σουηδική ομάδα του Πανεπιστημίου του Γκέτεμποργκ του καθηγητού, διευθυντού Mats Brannstrom.

Οι πειραματικές μελέτες μας έδειξαν ότι η μεταμόσχευση μήτρας μπορεί να γίνει με ασφάλεια. Όλα τα ζώα επέζησαν της μεταμόσχευσης και ανένηψαν χωρίς πρόβλημα. Απόρριψη του μοσχεύματος παρατηρήθηκε τον δεύτερο και τρίτο μήνα μετά τη μεταμόσχευση και θεραπεύτηκε αποτελεσματικά.

Ταυτόχρονα, το 2011, στην Αττάλεια της Τουρκίας, ο Omer Ozkan του Πανεπιστήμιου Akdeniz και η ομάδα του προχώρησαν σε μεταμόσχευση πτωματικής μήτρας σε νεαρά γυναίκα. Η εγχείρηση ήταν τεχνικά επιτυχής, αλλά δεν επετεύχθη εγκυμοσύνη παρά τις επανειλημμένες προσπάθειες.

Το ίδιο έτος η σουηδική ομάδα αποφάσισε να προχωρήσει στην πρώτη σειρά 9 μεταμοσχεύσεων από ζώσες δότριες στο Γκέτεμποργκ, στις οποίες είχα την τιμή να συμμετέχω. Από τις 9, 7 μεταμοσχεύσεις ήταν τεχνικά επιτυχείς. 

Στις 4 Οκτωβρίου 2014, για πρώτη φορά στον κόσμο, γεννήθηκε ένα υγιέστατο, φυσιολογικό βρέφος! Ήταν μεταμόσχευση από μήτρα μητέρας μεταμοσχευόμενη στην κόρη. Το μόσχευμα γεφύρωσε τρεις γενεές, μητέρα, κόρη, εγγονό, και απέδειξε ότι η επέμβαση είναι αποτελεσματική. Η πρώτη συνοδεύτηκε από άλλες 4 γεννήσεις υγιών βρεφών στη Σουηδία.

Στην Cleveland Clinic προχωρήσαμε με μεταμοσχεύσεις μήτρας από πτωματικές δότριες, έτσι αποφεύγουμε οποιαδήποτε πιθανότητα επιπλοκής στη δότρια. Να σημειωθεί ότι για τη μητέρα ο χειρουργικός κίνδυνος θεωρείται ανάλογος της μεταμόσχευσης νεφρού και πρέπει να είναι πολύ μικρότερος του 1%. Ο τοκετός επιτυγχάνεται με καισαρική τομή. Εγκυμοσύνη και τοκετός παρακολουθούνται από εξειδικευμένες ομάδες γυναικολόγων.

Η μήτρα είναι εφήμερο μόσχευμα, το μόνο μόσχευμα που δεν προορίζεται να παραμείνει εφ’ όρου ζωής της λήπτριας. Αφαιρείται όταν επιτευχθεί ένας ή δύο τοκετοί. Ταυτόχρονα, σταματά η ανοσοθεραπεία. Επομένως, ο κίνδυνος από την ανοσοθεραπεία είναι σχετικά μικρός, επειδή η ανοσοθεραπεία είναι περιορισμένης διάρκειας.

Στην Cleveland Clinic έχουμε επιτελέσει μέχρι σήμερα 8 μεταμοσχεύσεις μήτρας από πτωματική δότρια, 6 ήταν επιτυχείς.

Το πρώτο μας βρέφος ήταν το πρώτο από πτωματική δότρια στην Αμερική. Η μητέρα ανένηψε χωρίς απρόοπτο, το νεογνό έχει απολύτως φυσιολογική ανάπτυξη. Συνολικά, μέχρι στιγμής είχαμε τοκετούς 5 φυσιολογικών βρεφών, 2 από την ίδια μητέρα.

Να σημειωθεί ότι ο Omer Ozkan και η ομάδα του συνέχισαν τις προσπάθειες. Το 2020, 9 χρόνια μετά τη μεταμόσχευση, η λήπτρια τεκνοποίησε!

Παγκοσμίως, έχουν επιτελεστεί περίπου 90 μεταμοσχεύσεις: 2/3 από ζώσες, 1/3 από πτωματικές δότριες. Εξ αυτών, 80% ήταν επιτυχείς, εξίσου από ζώσες και πτωματικές δότριες. Μέχρι τώρα είχαν ως αποτέλεσμα γεννήσεις 49 φυσιολογικών βρεφών.

Η θέση των μεταμοσχεύσεων μήτρας για την αντιμετώπιση της στειρότητας εξελίσσεται. Πιστεύουμε ότι θα είναι πολύτιμη για πολλές γυναίκες που δεν μπορούν να τεκνοποιήσουν με άλλον τρόπο.

* O  Ανδρέας Γ. Τζάκης είναι Ακαδημαϊκός