Libya’da Arap Baharı ve Kaddafi yönetiminin devrilmesinden bu yana geçen 4 yıl sonunda düzenin bir türlü sağlanamaması Türkiye’deki müteahhitlik firmalarının bu ülkedeki alacaklarını da tehlikeye soktu. Cumhuriyet'ten Şehriban Kıraç'ın haberine göre, son 1.5 yıldır Libya’daki faaliyetlerini tamamen durduran Türk müteahhitlik firmalarının milyarlarca dolarlık alacaklarının ne zaman ödeneceği ise meçhul.
(TMB) yetkililerinin yaptığı açıklamaya göre Libya’da 2011’deki Arap Baharı’ndan sonra Türk müteahhitlik şirketleri yoğun olarak bu ülkeye gitti. Ama 2013 sonundan bu yana ülkede Trablus ve Tobruk olmak üzere iki yönetim var. Yetkililere göre firmalar son 1.5 yıldır orada iş yapamadığı gibi ödeme de alamıyor. Yetkililer “Türk firmalarının Libya’da 1 milyar dolarlık hakedişleri var. 1 milyar dolarlık makine techizatı sözkonusu. Bir de yine firmalarımızın 1.5 milyar dolarlık teminat mektubu işleri de söz konusu. Hakedilmiş alacağın sadece 300 milyon dolarlık kısmını alabildik” ifadesini kullandı.
Anlaşma yok
Coğrafi yakınlık ve süregelen yakın ilişkiler çerçevesinde 1970’lerden günümüze dek Türk müteahhitler tarafından Libya’da 565’ten fazla proje gerçekleştirilirken bu projelerin bedeli 29 milyar doları aştı.
Türk müteahhitler alacaklarının ödenmesi için de umudu Birleşmiş Milletler (BM) nezdinde yapılan görüşmelere bağladı. Ülkede biri Tobruk’ta (Temsilciler Meclisi) diğeri Trablus’ta (Milli Genel Kongre) olmak üzere iki meclis ve rakip yönetim bulunuyor. Türkiye’deki alacaklı şirketler bu iki yapının bir araya getirilip anlaşma sağlamasını bekliyor. BM Libya Özel Temsilcisi Bernardino Leon, 21 Ekim’de yaptığı açıklamada bütün sorunlara rağmen Libyalı taraflar arasındaki müzakere sürecinin devam edeceğini belirtti.
Fas’ın Suheyrat kentindeki uzlaşı görüşmelerine başkanlık eden Birleşmiş Milletler (BM) Libya Özel Temsilciliği’ni sürdüren Bernardino Leon, 6 Ekim’de “Libya Ulusal Birlik Hükümetini” ilan etmiş ancak Trablus ve Tobruk bloku içindeki gruplardan birbiri ardına farklı açıklamalar yapılmıştı.
Şirketler umutsuz
TMB yetkililerine göre Libya’daki siyasi krizin ve buna bağlı sorunların çözümü yönünde gerek Avrupa ve bölgesel aktörlerin gerek BM’nin yoğun çabalarına ve girişimlerine karşın ülkenin yakın bir gelecekte istikrara ulaşması zor görünüyor. Bu nedenle Türk müteahhitlik şirketlerinin alacaklarıyla ilgili yakın bir gelecekte ilerleme sağlanamayacak.
Herkes tahkime gidemiyor
Bu arada Libya’da alacakları bulunan Tekfen- TML Ortak Girişimi, Libya Devleti’ne karşı yine Uluslararası Ticari Tahkim Mahkemesi ve Milletlararası Ticaret Odası (ICC) üzerinden ikinci bir tahkim davası daha başlattığını açıkladı. Türkiye Müteahhitler Birliği yetkililerine göre Libya’da faaliyet gösteren yaklaşık 140 müteahhitlik şirketinin hepsinin tahkime başvurma yetkisinin bulunmadığını ifade etti. Tahkime başvurmak için sözleşmede alacaklarla ilgili tahkim maddesinin bulunması gerekiyor.
Öte yandan Türkiye ile Libya arasındaki ihracat da düşme eğiliminde. 2013’te Libya Türkiye’nin en fazla ihracat yaptığı 21. ülke konumundayken bu yılın ilk 9 ayında 29. ülke konumuna geriledi. 2015’in ilk 9 ayında Türkiye’nin Libya’ya ihracatında geçen yılın tamamına göre yüzde 50’ye varan düşüş oldu.